Πυλώνες της ΔΕΗ και λευχαιμία: WireCode και «Παιδιά ενός κατώτερου Θεού»
Συχνό ερώτημα στα ΜΜΕ είναι “Ενοχοποιούνται οι Πυλώνες της ΔΕΗ για τα κρούσματα παιδικής λευχαιμίας στους οικισμούς όπου αυτοί είναι τοποθετημένοι;”. Οι επιστήμονες οι οποίοι ερευνούν την πιθανή σύνδεση των γραμμών μεταφοράς ηλεκτρικού ρεύματος υψηλής τάσης με την καρκινογένεση και την λευχαιμία (ιδίως την παιδική) διαθέτουν 4 κύριες μεθόδους έρευνας:
- Συγκρίνουν τα χαρακτηριστικά της καλωδίωσης (μεταφοράς και διανομής του ηλεκτρικού ρεύματος) της περιοχής με την απόσταση της κατοικίας του εξεταζόμενου ατόμου. Το σύστημα αυτό ονομάστηκε “wirecodes - κώδικας καλωδίου”).
- Καταγράφουν απλώς την απόσταση της κατοικίας από τις γραμμές μεταφοράς και επεξεργάζονται στατιστικά τα κρούσματα της ασθένειας.
- Ανατρέχουν στο παρελθόν των ατόμων που διαβιούν κοντά σε γραμμές και πυλώνες της ΔΕΗ και καταγράφουν τις συνήθειές τους (ποσοστό χρόνου παραμονής στην κατοικία, ασχολίες, απόσταση από τις γραμμές μεταφοράς) και της ισχύος του μαγνητικού πεδίου.
- Καταγράφουν με κατάλληλα μετρητικά όργανα απ' ευθείας την έκθεση των κατοίκων (και των παιδιών) σε ηλεκτρομαγνητική ακτινοβολία, στην κατοικία, στην εργασία, στον παιδικό σταθμό, στο σχολείο ή στο νοσοκομείο.
Το παράξενο είναι ότι ανάλογα με την μέθοδο την οποία επιλέγει ο ερευνητής, τα αποτελέσματα είναι εξαιρετικά διαφορετικά μεταξύ τους (σε αναλογία ακόμη και 1 προς 5...) και συνεπώς, επιστημονικά αναξιόπιστα. Ιστορικά, ένα από τα μεγαλύτερα αινίγματα τα οποία αναφύονται από την μελέτη της παιδικής λευχαιμίας είναι το γεγονός ότι όταν επιλέγεται η μέθοδος “wirecode” (1) ή η εγγύτητα στις γραμμές υψηλής τάσης(2) και όχι η άμεση μέτρηση (4) της ακτινοβολίας στα παιδιά (κατά τις διάφορες δραστηριότητές τους) προκύπτει υψηλότερη συσχέτιση της έκθεσης με την εμφάνιση λευχαιμίας.
Αυτή η διαπίστωση οδήγησε στην σκέψη μήπως, η συσχέτιση του παιδικού καρκίνου με την εγγύτητα της κατοικίας σε γραμμές υψηλής τάσης (αλλά και γενικότερα η γειτνίαση με ηλεκτρικές συσκευές ή η επαγγελματική ενασχόληση με το ηλεκτρικό ρεύμα και η καρκινογένεση), να μην οφείλεται στα παραγόμενα Ηλεκτρικά & Μαγνητικά Πεδία αλλά να ενοχοποιεί άλλους καρκινογόνους παράγοντες. Πολλοί τέτοιοι παράγοντες έχουν προταθεί, με κυριότερους το φυσικό φαινόμενο της “κορώνας, η έκθεση σε ραδόνιο & άλλους χημικούς παράγοντες, τα PCBs, τα ζιζανιοκτόνα, το όζον και τα οξείδια του αζώτου, o λεγόμενος “wirecode”, τα κυκλοφοριακά προβλήματα και η κοινωνικο–οικονομική διαστρωμάτωση του πληθυσμού:
Πιθανοί καρκινογόνοι παράγοντες
ΙΟΝΤΙΖΟΥΣΑ ΑΚΤΙΝΟΒΟΛΙΑ ΚΑΙ ΤΟ ΦΥΣΙΚΟ ΦΑΙΝΟΜΕΝΟ ΤΗΣ ΚΟΡΩΝΑΣ
Ισχυρισμός: “Οι γραμμές μεταφοράς αποφορτίζονται ηλεκτρικά συνεχώς και παράγουν ιόντα στον αέρα γύρω τους (το αποκαλούμενο φαινόμενο της “κορώνας”, δηλαδή δημιουργία ‘πλάσματος’ γύρω από τα ηλεκτροφόρα καλώδια) και πιθανώς με αυτόν τον τρόπο εξηγείται η σχέση μεταξύ γραμμών μεταφοράς ρεύματος υψηλής ισχύος και καρκίνου”.
Το φαινόμενο αυτό παράγει θερμότητα, φως (μικρές λάμψεις), ηχητικό θόρυβο, ραδιοφωνικές παρεμβολές και μικρή ποσότητα όζοντος. Η φυσική επιστήμη εξηγεί ότι δεν πρόκειται για ιοντίζουσα ακτινοβολία καθώς, α) η παραγωγή ιόντων (διαχωρισμός ενός ατόμου σε ένα θετικό και ένα αρνητικό τμήμα), τα οποία απλώς υπάρχουν στην ατμόσφαιρα, είναι τελείως διαφορετικό θέμα από την παραγωγή ιοντίζουσας ακτινοβολίας (όπου σωματίδια επιταχύνονται σε τεράστιες ταχύτητες ή φωτόνια εκπέμπονται μεταφέροντας τεράστια ενέργεια) και β) τα μετρητικά συστήματα των περισσοτέρων μετρητών ιοντίζουσας ακτινοβολίας, παράγουν τελείως αυθαίρετες και λανθασμένες ενδείξεις (αριθμοί χωρίς νόημα), παρουσία ισχυρών Ηλεκτρικών και Μαγνητικών Πεδίων.
ΕΚΘΕΣΗ ΣΕ ΧΗΜΙΚΟΥΣ ΚΑΡΚΙΝΟΓΟΝΟΥΣ ΠΑΡΑΓΟΝΤΕΣ ΠΑΡΟΥΣΙΑ ΥΨΗΛΗΣ ΙΣΧΥΟΣ ΗΛΕΚΤΡΙΚΏΝ ΠΕΔΙΩΝ
Ισχυρισμός: Τα δυνητικά καρκινογόνα αιωρούμενα σωματίδια καθώς και τα μόρια του ραδιενεργού ραδονίου (το οποίο εκλύεται από τα έγκατα της Γης και ενοχοποιείται για καρκίνο του πνεύμονα), ίσως να έλκονται από τις πηγές ισχυρών ηλεκτρικών βιομηχανικών πεδίων. Δυνητικά προσκολλώνται στα καυσαέρια και εναποτίθενται κατά συνέπεια σε μεγαλύτερες ποσότητες στους πνεύμονες.
Η βασική υπόθεση είναι πιθανή. Παρ' όλα αυτά, υπάρχουν ανυπέρβλητα θεωρητικά προβλήματα των προτεινόμενων μηχανισμών, τα οποία καθιστούν αδύνατη την εμφάνιση βιολογικών βλαβών στον άνθρωπο σε πραγματικές συνθήκες έκθεσης, στην καθημερινή ζωή. Επίσης, τα επίπεδα ιοντίζουσας ακτινοβολίας και Ραδονίου δεν είναι αυξημένα γύρω από γραμμές υψηλής τάσης. Τονίζεται ότι ενώ οι αυξημένες ποσότητες ραδονίου σχετίζονται με τον καρκίνο του πνεύμονα των ενηλίκων, δεν υπήρξε όμως καμμία επιπρόσθετη αύξηση για κατοίκους στο περιβάλλον γραμμών υψηλής τάσης. Επίσης δεν συνδεόταν κατ’ ουδένα τρόπο με την παιδική λευχαιμία.
ΠΟΛΥΧΛΩΡΙΩΜΕΝΑ ΔΙΦΑΙΝΥΛΙΑ (PCBs)
Ισχυρισμός: Πολλοί μετασχηματιστές περιέχουν έλαια τα οποία έχουν προσμίξεις PCB τα οποία θεωρούνται καρκινογόνα. Υποστηρίχθηκε ότι η μόλυνση με PCB των “διαδρόμων” από όπου διέρχονται οι γραμμές υψηλής τάσης είναι η αιτία εμφάνισης επιπλέον των αναμενομένων, κρουσμάτων καρκίνου.
Οι ενδείξεις ευθύνης των PCB για πρόκληση βλαβών (καρκίνο στον πληθυσμό, λευχαιμία σε παιδιά) είναι αρκετά αδύναμες καθώς το PCB δεν διαχέεται στην ατμόσφαιρα και δεν υπάρχουν μετασχηματιστές κατά μήκος των γραμμών υψηλής τάσης.
ΖΙΖΑΝΙΟΚΤΟΝΑ
Ισχυρισμός: Αύξηση των κρουσμάτων καρκίνου, λόγω ψεκασμού με ζιζανιοκτόνα στο έδαφος κάτω από τις γραμμές μεταφοράς και “διέγερσή” τους από το Ηλεκτρικό & Μαγνητικό Πεδίο.
Δεν φαίνεται να ισχύει κάτι τέτοιο, καθώς, μεταξύ άλλων, είναι πολύ μικρή η πιθανότητα τα ζιζανιοκτόνα να είναι καρκινογόνα για τους ανθρώπους, τα δε φαινοξυ-ζιζανιοκτόνα ενώ έχουν ενοχοποιηθεί για αύξηση των λεμφωμάτων, των σαρκωμάτων των μαλακών μορίων και/ή των κακοήθων μελανωμάτων, μόνο μία μελέτη εμπλέκει την λευχαιμία και καμμία τον καρκίνο του εγκεφάλου.
ΟΖΟΝ & ΟΞΕΙΔΙΑ ΤΟΥ ΑΖΩΤΟΥ
Ισχυρισμός: Δημιουργία σπινθήρων και ηλεκτρικού τόξου, λόγω της υψηλής τάσης και η συνεπακόλουθη δημιουργία όζοντος και οξειδίων του αζώτου.
Δεν φαίνεται πιθανή αυτή η εξήγηση για την αύξηση των κρουσμάτων καρκίνου, καθώς ενώ το όζον και τα οξείδια του αζώτου είναι τοξικά για τα κύτταρα, δεν υπάρχουν ενδείξεις ότι προκαλούν καρκίνο σε ανθρώπους και τα στοιχεία για εμφάνιση καρκίνου του πνεύμονα σε ποντικούς είναιπολύ αμφιλεγόμενα.
“WIRE CODE – ΚΩΔΙΚΕΣ ΚΑΛΩΔΙΩΝ”
Ισχυρισμός: H έκθεση ενός ατόμου είναι συνάρτηση του πάχους του καλωδίου. Τα παχύτερα καλώδια μεταφέρουν μεγαλύτερη ποσότητα ρεύματος και όσο πλησιέστερα στις γραμμές ηλεκτρικής ισχύος, τόσο μεγαλύτερη η έκθεση του ατόμου σε ηλεκτρομαγνητική ακτινοβολία.
Πρόκειται για κατηγοριοποίηση κατοικιών η οποία βασίζεται στα χαρακτηριστικά των γραμμών μεταφοράς ηλεκτρικής ενέργειας έξω από την κατοικία (πάχος καλωδίων, διάταξη καλωδίων, κ.α.) και την απόστασή τους από αυτήν.
‘Θετικές’ μελέτες
Ένας αριθμός μελετών ανέφεραν ότι υπάρχει συνάφεια μεταξύ παιδικού καρκίνου και υψηλής κατηγοριοποίησης (“wirecodes”) κατοικιών. Σε μία μελέτη παρατηρείται αύξηση λευχαιμικών περιστατικών σε παιδιά για κατοικίες οι οποίες ευρίσκονται σε απόσταση μικρότερη των 50 m από τις γραμμές μεταφοράς υψηλής τάσης. Μελέτη η οποία αφορούσε σε ενήλικες, έδειξε αύξηση των κρουσμάτων λευχαιμίας για κατοικίες σε απόσταση μικρότερη των 100 m. Δύο από τις ως άνω ‘θετικές’ μελέτες απέτυχαν να επιβεβαιώσουν τα συμπεράσματά τους όταν προστέθηκαν και οι φυσικές (πραγματικές) μετρήσεις των πεδίων (μέθοδος αρ. 4).
‘Αρνητικές’ μελέτες
Εξαιρετικά μεγάλος αριθμός παλαιότερων αλλά και πρόσφατων μελετών, έδειξε μηδενική ή ασθενή σχέση μεταξύ κατοικίας πλησίον γραμμών υψηλής τάσης και λευχαιμίας, καρκίνου του εγκεφάλου ή άλλων μορφών καρκίνου, σε παιδιά αλλά και σε ενήλικες. Επιπλέον, η μεγαλύτερη μελέτη η οποία πραγματοποιήθηκε ποτέ με αντικείμενο την εγγύτητα κατοικίας σε γραμμές υψηλής τάσης και την συχνότητα εμφάνισης παιδικού καρκίνου [UKCCSI 2000] κατέληξε ότι “δεν υφίσταται καμμία συνάφεια μεταξύ οποιασδήποτε μορφής καρκίνου & λευχαιμίας σε παιδιά τα οποία ζούσαν σε οποιαδήποτε απόσταση (ακόμη και μικρότερη των 50 m) από γραμμές μεταφοράς υψηλής τάσης και υποσταθμούς”.
Το “wire code paradox”
Ορισμένες διαπιστώσεις πολλών μελετών δημιούργησαν περισσότερα ερωτήματα από τις απαντήσεις τις οποίες αναζητούσαν. Ορισμένα από αυτά είχαν αρκετά παράδοξο χαρακτήρα (εξ' ου και η έκφραση “wirecodeparadox”). Αποδεικνύεται ότι ο “wirecode” αντί να συνδέεται με αυτήν καθ' εαυτήν την ακτινοβολία, συνάδει σε πολύ μεγάλο βαθμό με παραμέτρους όπως η ηλικία της κατοικίας, η πυκνότητα της κυκλοφορίας και οικοινωνικο-οικονομικές συνθήκες).
Αυτή η διαπίστωση οδηγεί σε δύο πιθανές υποθέσεις: 1) οι παρούσες μέθοδοι εκτίμησης της έκθεσης στην κατοικία δεν είναι ικανές να χαρακτηρίσουν έγκυρα την προσπίπτουσα ακτινοβολία στις κατοικίες, 2) o “wirecode” είναι έμμεση παράμετρος η οποία υποκρύπτει άλλους παράγοντες, οι οποίοι αποτελούν αυξημένο κίνδυνο για την εμφάνιση της ασθένειας. Η δεύτερη αυτή υπόθεση διερευνάται στην συνέχεια.
ΚΥΚΛΟΦΟΡΙΑΚΑ ΠΡΟΒΛΗΜΑΤΑ
Ισχυρισμός: Συχνά, δρόμοι με μεγάλο κυκλοφοριακό φόρτο αυτοκινήτων διασχίζονται από γραμμές μεταφοράς ηλεκτρικού ρεύματος υψηλής τάσης. Στις περιοχές αυτές έχει παρατηρηθεί αύξηση των κρουσμάτων λευχαιμίας σύμφωνα με ορισμένες αμερικανικές έρευνες.
Καθώς είναι περισσότερο από σαφές ότι τα καυσαέρια των αυτοκινήτων περιέχουν πολλές καρκινογόνες ουσίες, πολλοί ερευνητές θεωρούν ότι η ύπαρξη των γραμμών μεταφοράς ηλεκτρικού ρεύματος, δεν έχει καμμία σχέση με το πρόβλημα και περισσότερο μπερδεύει την επιδημιολογική μελέτη παρά την βοηθά. Σε αυτό συνηγορούν και μελέτες στις οποίες διαφαίνεται ότι η πυκνότητα της κυκλοφορίας (‘trafficdensity’) συσχετίζεται άμεσα (λόγω των καρκινογόνων καυσαερίων) με τον αριθμό των περιστατικών παιδικής λευχαιμίας.
ΚΟΙΝΩΝΙΚΗ & ΟΙΚΟΝΟΜΙΚΗ ΔΙΑΣΤΡΩΜΑΤΩΣΗ ΤΟΥ ΠΛΗΘΥΣΜΟΥ
Ισχυρισμός: Η κατηγοριοποίηση ενός ατόμου ή ενός πληθυσμού σε μία συγκεκριμένη κοινωνικο-οικονομική ομάδα ή τάξη, είναι ενδιαφέρουσα παράμετρος για μελέτες ασθενειών καθώς, σύμφωνα με τους επιδημιολόγους, οι κοινωνικές και οικονομικές συνθήκες επηρεάζουν την συχνότητα εμφάνισης πολλών ασθενειών.
Είναι γνωστό ότι ορισμένοι τύποι καλωδίων (ποιότητα, παλαιότητα, συμπεριφορά, σύνθεση) παρουσιάζουν συνάφεια με την αύξηση των κρουσμάτων παιδικού καρκίνου. Οι τύποι αυτοί καλωδίων απαντώνται κυρίως σε παλιές, πτωχές συνοικίες με μεγάλο ποσοστό φθηνά ενοικιαζομένων κατοικιών.
Ένας επιπλέον παράγοντας ο οποίος εντείνει την ασάφεια των αποτελεσμάτων και επηρεάζει την ορθότητα της μελέτης είναι η επιλογή του πληθυσμού υπό μελέτη και του πληθυσμού – μάρτυρα: για την πραγματοποίηση της μελέτης, επιλέγεται ένας “πληθυσμός-στόχος“ (π.χ. κάτοικοι σε απόσταση μικρότερη από 150 μέτρα από πυλώνες και γραμμές υψηλής τάσης της ΔΕΗ) και ένας “πληθυσμός-μάρτυρας” (π.χ. κάτοικοι μακριά από γραμμές μεταφοράς). Θα μπορούσαν επίσης να συγκριθούν και τελείως ανόμοιοι πληθυσμοί όπως “εργάτες σε εργοστάσιο της ΔΕΗ” και “τραπεζοϋπάλληλοι”. Οι ομάδες αυτές συγκρίνονται μεταξύ τους π.χ. ως προς την νοσηρότητα, θνησιμότητα, αναπαραγωγικότητα, κ.α.
Απαιτείται ιδιαίτερη προσοχή καθώς η υπό μελέτη παράμετρος (π.χ. έκθεση σε Μαγνητικά Πεδία) συνοδεύεται και από άλλα προβλήματα τα οποία “θολώνουν” την εικόνα (π.χ. οι εργαζόμενοι στα εργοστάσιο αντιμετωπίζουν πιθανώς και χημικούς κινδύνους, οι οποίοι συνεισφέρουν στην νοσηρότητα, σε αντίθεση με τους υπαλλήλους γραφείου). Συνεπώς, οι κοινωνικές και οικονομικές διαφορές μεταξύ της “εκτιθέμενης σε Ηλεκτρικά & Μαγνητικά Πεδία ομάδος” και της “μη-εκτιθέμενης σε Ηλεκτρικά & Μαγνητικά Πεδία ομάδος” είναι συχνά υπαίτιες για την διαφορά (ή ποσοστό της διαφοράς τουλάχιστον) μεταξύ των καταγραφομένων κρουσμάτων καρκίνου.
Υπάρχει ασφαλής απόσταση διαμονής από γραμμές υψηλής τάσης;
Οι μελέτες εκείνες οι οποίες ισχυρίζονται ότι υπάρχει συνάφεια μεταξύ γραμμών μεταφοράς ηλεκτρικής ισχύος (π.χ. πυλώνων) και καρκίνου δεν παρέχουν τελικά, σαφείς και αιτιολογημένες πληροφορίες, για το ποια είναι εκείνη η απόσταση από τις γραμμές η οποία θεωρείται ως οριακή για την αύξηση των κρουσμάτων καρκίνου. Αυτή η δυστοκία είναι λογική καθώς το σύνολο σχεδόν των μελετών δεν διαπιστώνει οποιοδήποτε κίνδυνο για την ανθρώπινη υγεία λόγω διαβίωσης πλησίον γραμμών υψηλής τάσης και φυσικά είναι αδύνατον ορθολογικά να καθορισθεί μία ασφαλής απόσταση ή ένα ασφαλές επίπεδο έκθεσης.
Εάν υφίσταται κίνδυνος για την ανθρώπινη υγεία από την έκθεση σε βιομηχανικά πεδία στην κατοικία, είναι εξαιρετικά απίθανο αυτός να εξαρτάται από κάτι τόσο απλοϊκό όσο η απόσταση από την πλησιέστερη γραμμή μεταφοράς.
Λόγω της δραματικής μείωσης της ακτινοβολούμενης ενέργειας με την απόσταση, η έκθεση σε απόσταση 20-70 m (εξαρτάται από τον τύπο της γραμμής και το φορτίο) είναι μικρότερη από την έκθεση στην ηλεκτρομαγνητική ακτινοβολία την προερχόμενη από ηλεκτρικές οικιακές συσκευές...
Οι μεγαλύτερες μελέτες οι οποίες έχουν πραγματοποιηθεί με αυτό το αντικείμενο [Linet et al. 1997, McBride et al. 1999, Gurney et al. 1996, UKCCSI 2000, Preston-Martinetal. 1996] κατέληξαν στο σαφές συμπέρασμα ότι:
“Δεν υφίσταται θέμα συνάφειας της παιδικής λευχαιμίας, του καρκίνου του εγκεφάλου και των υπολοίπων μορφών νεοπλασιών σε ενήλικους και ανήλικους, με την εγγύτητα διαβίωσης πλησίον γραμμών μεταφοράς ηλεκτρικού ρεύματος, παρά μόνο αδύναμες ενδείξεις.”
“Οποιαδήποτε ένδειξη, έστω αδύναμη, μάλλον οδηγεί στην αναζήτηση προβλημάτων διαβίωσης κοινωνικού και οικονομικού χαρακτήρα παρά ηλεκτρομαγνητικού….”
Σε απλά ελληνικά, όλα τα παραπάνω στοιχεία καταλήγουν σε μία διαπίστωση (Α) και δύο συμπεράσματα (Β και Γ):
Α. Όλες ανεξαιρέτως οι έρευνες οι οποίες κατηγορούν ευθέως το σύστημα διανομής ηλεκτρικού ρεύματος (π.χ. πυλώνες της ΔΕΗ) ως υπεύθυνο της αύξησης των κρουσμάτων παιδικής λευχαιμίας στο περιβάλλον του, χρησιμοποιούν τις ‘έμμεσες’ μεθόδους υπολογισμού (‘wire code’, ‘απόστασης κατοικίας από τις γραμμές μεταφοράς’, ‘υπολογισμό της έκθεσης των ατόμων στο παρελθόν’) αλλά ποτέ την ‘απ' ευθείας μέτρηση της έκθεσης των παιδιών’ η οποία είναι και η πλέον διαφανής και ορθή επιστημονικά.
Β. Ο επιστήμονας–ερευνητής οφείλει να έχει οξυμένη την κοινωνική του συνείδηση καθώς η τελευταία διασφαλίζει σε μεγάλο βαθμό την ορθότητα της έρευνας. Δεν είναι δυνατόν να είναι καλός γιατρός κάποιος, αγνοώντας ότι το 50% των ασθενειών οφείλεται ή επιτείνεται από τις κακές συνθήκες διαβίωσης και διατροφής. Δεν είναι δυνατόν να περιορίζει, να υποβαθμίζει και τελικά να διαστρεβλώνει ο ερευνητής το θέμα ‘παιδική λευχαιμία’ σε ένα γράφημα ΧΥ, όπου στον οριζόντιο άξονα παρατίθεται η συχνότητα εμφάνισης των περιστατικών λευχαιμίας και στον κάθετο άξονα το πάχος του πλησιέστερου καλωδίου της ΔΕΗ!
Γ. Τα παιδιά στην Κηφισιά ζουν μακριά από χωματερές, μικρόβια και ασθένειες. Κάνουν εμβόλια, καταπίνουν πρωτεΐνες και βιολογικά προϊόντα και υποβάλλονται σε check-up υγείας ...εχθές. Στο Ζεφύρι, απλά τσαλαβουτούν σε μία χημική σούπα. Εμβόλια, πρωτεΐνες, πρόληψη, υγιεινή διατροφή και καθαρό περιβάλλον δεν αποτελούν τμήμα του σύμπαντός τους.
Το ότι φταίνε οι πυλώνες για την λευχαιμία ηχεί απλά ως εθελοτυφλία και άγνοια...
Δημοσιεύθηκε αρχικά στο artinews
