Ποια είναι λοιπόν η απάντηση για το Παράδοξο του Fermi;
Που βρίσκονται αυτοί οι γείτονες που θα έπρεπε να έχουν επικοινωνήσει μαζί μας;
Προφανώς, έως ότου να έρθουμε σε επαφή με τους εξωγήινους, δεν υπάρχει συγκεκριμένη απάντηση, παρά μόνο εικασίες και θεωρίες επιστημόνων. Το επίπεδο γνώσεων πάνω στο συγκεκριμένο θέμα είναι αντίστοιχο με την εποχή εκείνη όπου οι αρχαίοι Έλληνες διαξιφίζονταν για το αν η Γη είναι επίπεδη ή σφαιρική και αν ο Ήλιος περιστρέφεται γύρω από τη Γη ή το αντίθετο. Τόσο πρωτόγονες γνώσεις έχουμε για το θέμα ύπαρξης γείτονας ζωής.
Συζητώντας τις πιο «διάσημες» εξηγήσεις, μπορούμε να τις χωρίσουμε σε δύο γενικές κατηγορίες. Στη μία γενική κατηγορία υποθέτουμε ότι δεν υπάρχουν ή δεν έχουν αναπτυχθεί πολιτισμοί Τύπου ΙΙ, ΙΙΙ και στη δεύτερη κατηγορία, ότι υπάρχουν τέτοιοι πολιτισμοί, αλλά δεν έχουν εμφανιστεί για διάφορους λόγους. Σε αυτό το δεύτερο μέρος του άρθρου, θα αναπτυχθούν οι εξηγήσεις που σχετίζονται με την πρώτη κατηγορία.
Κατηγορία 1: Δεν υπάρχουν ενδείξεις πιο εξελιγμένων πολιτισμών (τύπου ΙΙ, ΙΙΙ), καθώς δεν υπάρχουν τέτοιοι πολιτισμοί.
Στην κατηγορία αυτή, ανήκουν οι θεωρίες της μη-αποκλειστικότητας όπως λέγονται. Οι θεωρίες αυτές συνοψίζονται στην πρόταση: «Υπάρχουν άλλοι πολιτισμοί, πιο εξελιγμένοι, αλλά κανείς από αυτούς δεν έχει επικοινωνήσει μαζί μας, διότι _____.». Οι υποστηρικτές των θεωριών αυτών, μελετώντας τα μαθηματικά (που παραθέσαμε στο προηγούμενο άρθρο) που καταλήγουν στους χιλιάδες υπαρκτούς ανώτερους πολιτισμούς, πιστεύουν ότι τουλάχιστον ένας θα αποτελούσε εξαίρεση στον κανόνα. Τουλάχιστον ένα ποσοστό 0.01% θα συμπεριφερόταν διαφορετικά και η παρουσία τους θα γινόταν αισθητή.
Επομένως, με βάση αυτό καταλήγουμε σε άτοπο, άρα τελικά δε θα υπάρχουν ανώτεροι πολιτισμοί. Και εφόσον τα μαθηματικά δείχνουν ότι πρέπει να υπάρχουν χιλιάδες, κάτι θα τους έχει συμβεί…
Αυτό που έχει συμβεί, ονομάζεται Μεγάλο Φίλτρο.
Η θεωρία για το Μεγάλο Φίλτρο (ΜΦ) υποστηρίζει ότι σε κάποιο χρονικό διάστημα της εξέλιξης της ζωής ή του πολιτισμού υπάρχει ένα τείχος, όπου σκοντάφτουν ή αποκόπτονται, αν προτιμάτε, σχεδόν όλες οι προσπάθειες για τη συνέχεια της ζωής. Δηλαδή, είναι σχεδόν απίθανο να υπάρξει ζωή μετά από αυτή την κρίσιμη καμπή της εξέλιξης. Αυτό το στάδιο είναι το ΜΦ.
Αν επομένως η θεωρία αυτή είναι σωστή, τότε η ερώτηση που αναδύεται είναι: Που στο χρονοδιάγραμμα που ακολουθούν βρίσκεται το ΜΦ;
Η οποία γίνεται πολύ σημαντική ερώτηση, καθόσον αφορά την ύπαρξη του ανθρωπίνου γένους. Θεωρώντας ότι όντας υπάρχει κάτι τέτοιο, όπως το ΜΦ, υπάρχουν τρείς πιθανές πραγματικότητες (οι οποίες και θα αναλυθούν στη συνέχεια): Είτε είμαστε ιδιαίτεροι (σικ), είτε είμαστε οι πρώτοι (ο ανώτερος αυτή τη στιγμή συμπαντικός πολιτισμός), είτε είμαστε καταδικασμένοι…
1) Είμαστε ιδιαίτεροι και σπάνιοι
Μία ελπίδα, που έχουμε, είναι ότι το ΜΦ είναι πίσω μας. Για κάποιο λόγο καταφέραμε να το ξεπεράσουμε. Κάτι τέτοιο σημαίνει ότι είναι εξαιρετικά σπάνιο, η εξέλιξη των ειδών, να φτάσει έως το επίπεδό μας. Σχηματικά:
Με το σενάριο αυτό εξηγείται και η μη ύπαρξη ανώτερων πολιτισμών. Καθώς λόγω της ιδιαιτερότητάς μας είμαστε απολύτως μοναδικοί. Άρα τελικά, υπάρχει ελπίδα για εμάς και τη συνέχειά μας. Υπάρχει άλλωστε και η θεωρία ότι η παρατήρηση είναι αποτέλεσμα επιλογής. Για να υπάρξει παρατήρηση, απαιτείται να υπάρξει ο παρατηρητής. Εάν επομένως είμαστε ιδιαίτεροι, ποιο ήταν το σημείο όπου έγινε η επιλογή;
Μία πιθανότητα είναι το ΜΦ να είναι σε πολύ πρώιμο στάδιο, δηλαδή να είναι εντελώς ασυνήθιστο να υπάρξει ζωή. Δεν είναι τυχαίο άλλωστε ότι χρειάστηκαν δισεκατομμύρια χρόνια μετά τη δημιουργία της Γης, ώστε να δημιουργηθούν δείγματα ζωής.
Μια άλλη πιθανότητα είναι να ήταν η διαφοροποίηση κατά της εξέλιξης των κυττάρων από προκαρυωτικά σε ευκαρυωτικά. Από τη στιγμή που δημιουργήθηκαν τα προκαρυωτικά κύτταρα, χρειάστηκαν σχεδόν 2 δις χρόνια ώστε να εξελιχθούν και να δημιουργήσουν τον πυρήνα. Μπορεί επομένως στο σύμπαν να υπάρχουν μόνο προκαρυωτικά κύτταρα και τίποτα άλλο πέρα από αυτό. Εκτός από εμάς.
Υπάρχουν και άλλες παρόμοιες θεωρίες, άλλα όλες βασίζονται σε αυτό το σκεπτικό της σπανιότητας και της αδύνατης βιολογικής εξέλιξης και της ιδιαιτερότητας της Γης, π.χ. λόγω της ασυνήθιστα μεγάλης σελήνης και της σχέσης της με τους ωκεανούς κ.α., που οδηγούν στο συμπέρασμα ότι η Γη είναι πολύ φιλική στη δημιουργία ζωής.
2) Είμαστε οι πρώτοι.
Η θεωρίες αυτή, υποστηρίζουν ότι μετά το Big Bang όταν στο σύμπαν άρχισαν να επικρατούν συνθήκες ευνοϊκές για τη δημιουργία ζωής και την εξέλιξη των ειδών σε όντα υψηλής νοημοσύνης, για κάποιο λόγω είμασταν οι πρώτοι (μαζί με άλλους) που εξελιχθήκαμε. Αυτό σημαίνει ότι εμείς και άλλοι πολιτισμοί είμαστε περίπου στο ίδιο πολιτισμικό και επιστημονικό επίπεδο, και επομένως υπάρχει δυσκολία λόγω των αποστάσεων να επικοινωνήσουμε. Δηλαδή δεν έχει γίνει ακόμη, αλλά θα συμβεί κάποια στιγμή.
3) Είμαστε καταδικασμένοι.
Αυτό σημαίνει ότι πλησιάζουμε στο ΜΦ. Επομένως, αν δεν είμαστε ούτε ιδιαίτεροι, ούτε πρώτοι (ή έστω στο ίδιο επίπεδο με άλλους) τότε, οι ανώτεροι από εμάς πολιτισμοί έχουν εξαλειφθεί. Κάτι συμβαίνει και η συνέχεια της ύπαρξης ζωής γίνεται αδύνατη.
Αυτό που μπορεί να συμβαίνει, είναι κατακλυσμιαία φυσικά γεγονότα (π.χ. κατακλυσμοί ακτινοβολίας γ), τα οποία και οδηγούν στην εξαφάνιση κάθε είδους ζωής σε έναν πλανήτη. Πιθανώς να είναι θέμα χρόνου να συμβεί κάτι τέτοιο. Μπορεί ακόμη, η εξέλιξη της ζωής να οδηγεί στο σημείο εκείνο που το ανθρώπινο γένος, λόγω της εξέλιξης της επιστήμης, καταστρέφεται από μόνο του.
Ο Nick Bostrom, φιλόσοφος του πανεπιστημίου της Οξφόρδης λέει συχνά: «No news is good news». Η ανακάλυψη ζωής σε έναν άλλο πλανήτη θα σημαίνει ότι οι πιθανότητες να έχει ξεπεραστεί το ΜΦ μειώνονται. Επομένως, όταν η συζήτηση οδηγεί στο παράδοξο του Fermi, «Η σιωπή του νυχτερινού ουρανού, είναι χρυσός».
(Τέλος 2ου μέρους)
Στο 3ο μέρος του άρθρου θα ακολουθήσουν οι θεωρίες που υπάρχουν, θεωρώντας ότι υπάρχουν ανώτεροι πολιτισμοί, αλλά για κάποιους λογικούς λόγους δεν τους έχουμε αντιληφθεί.
